"ग्रेटर ईजरायल" अवधारणा ऐतिहासिक पृष्ठभूमि, राजनीतिक प्रभाव र विवाद

“ग्रेटर ईजरायल” (Greater Israel) अवधारणा मध्यपूर्वको एक विवादास्पद र संवेदनशील विषय हो, जसले राजनीतिक, धार्मिक र ऐतिहासिक दृष्टिकोणबाट गहिरो प्रभाव पार्छ। यो अवधारणा ईजरायलको भौगोलिक विस्तारको बारेमा हो, जसले प्राचीन बाइबलिक सीमा र आधुनिक विश्वव्यवस्थामा व्याख्या गरेको क्षेत्रलाई समेट्ने सोच राख्छ। यस अवधारणाले संसारभरि विभिन्न दृष्टिकोण र चासो उत्पन्न गरेको छ, जसमा धार्मिक विश्वास, ऐतिहासिक घटनाहरू र अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीतिक स्थितिहरू समेटिएका छन्।

१. “ग्रेटर ईजरायल” को ऐतिहासिक र धार्मिक पृष्ठभूमि

“ग्रेटर ईजरायल” को अवधारणा प्राचीन यहूदी धार्मिक ग्रन्थहरूको आधारमा निर्माण भएको हो।

धार्मिक दृष्टिकोण

बाइबलिक उल्लेख: बाइबलका अनुसार, इब्राहीमलाई परमेश्वरले एउटा वाचा दिएका थिए, जसमा उनले आफ्नो वंशलाई युफ्रेटिस र नाइल नदी बीचको भूमिमा बस्नका लागि परिभाषित गरिएको थियो। यही क्षेत्रलाई प्राचीन इजरायलको भूमि मानिन्छ।
यहूदी धर्मको दृष्टिकोण: केही यहूदी धार्मिक समूहहरूले यस अवधारणालाई आफ्नो धार्मिक विश्वासको आधारमा लिन्छन्। ती समूहहरूले “पवित्र भूमि” को अवधारणा माथि बल दिँदै यसलाई इजरायलको विस्तारित सीमाका रूपमा व्याख्या गर्छन्।

राजनीतिक परिप्रेक्ष्य

इजरायलको स्थापना: १९४८ मा इजरायलको स्थापना पछि, यस अवधारणाले नयाँ कूटनीतिक र भूराजनीतिक अर्थ ग्रहण गर्न थालेको हो।
१९६७ को युद्ध: ६ दिनको युद्धमा इजरायलले वेस्ट बैंक, गाजा, गोलान हाइट्स, र पूर्वी यरूशलेम कब्जा गर्यो, जसले यसको भौगोलिक विस्तारको सम्भावनामा वृद्धि गरेको देखिन्छ।

२. “ग्रेटर ईजरायल” र अमेरिका-इजरायल सम्बन्ध

अमेरिका र इजरायलको सम्बन्ध धेरै पुरानो र बलियो छ, जसले मध्यपूर्वको राजनीतिक परिप्रेक्ष्यलाई ठूलो हदसम्म प्रभावित गरेको छ।

अमेरिकाको कूटनीतिक दृष्टिकोण

आधिकारिक नीति: अमेरिकाले इजरायलको भौगोलिक विस्तारलाई कुनै आधिकारिक रूपमा समर्थन गरेको छैन। यसको स्थानमा, अमेरिका दोहोरो राष्ट्र समाधान (Two-State Solution) को पक्षमा उभिएको छ, जसमा प्यालेस्टाइनलाई एक स्वतंत्र राष्ट्रको रूपमा मान्यता दिने कुरा समावेश छ।
अमेरिका र इजरायलको कूटनीतिक समर्थन: तथापि, अमेरिका इजरायललाई सैन्य र आर्थिक सहायता निरन्तर प्रदान गर्दै आएको छ। विशेष गरी, अमेरिका इजरायलको सुरक्षा र अस्तित्वको समर्थन गर्नमा अग्रसर रहन्छ, र धेरै पटक संयुक्त राष्ट्रसंघमा इजरायलको पक्षमा भिटो प्रयोग गरेको छ।

अमेरिकी नेतृत्वका सिद्धान्तहरू

ट्रम्प प्रशासन: डोनाल्ड ट्रम्पको कार्यकालमा, अमेरिकी सरकारले यरूशलेमलाई इजरायलको राजधानी मान्यता दिएको थियो, जसले “ग्रेटर ईजरायल” को अवधारणासँग अप्रत्यक्ष सहमति जनाएको ठानिएको छ।
बाइडेन प्रशासन: जो बाइडेनको सरकारमा, अमेरिका दोहोरो राष्ट्र समाधानको पक्षमा उभिएको देखिन्छ, यद्यपि इजरायलसँगको मित्रता कायम राख्दै।

३. इजरायल र यसको सीमावृद्धि

प्यालेस्टाइन द्वन्द्व

भूमि विवाद: इजरायल र प्यालेस्टाइन बीचको द्वन्द्व मुख्यत: भूमि विवादमा आधारित छ। इजरायलको कब्जामा रहेका वेस्ट बैंक र गाजा, जहाँ अरब मुलुकका मानिसहरू बसोबास गर्छन्, इजरायलको सीमा विस्तारको हिस्सा ठानिन्छ।
शान्ति प्रक्रिया: इजरायल र प्यालेस्टाइन बीचको शान्ति सम्झौतामा अमेरिका महत्वपूर्ण मध्यस्थको रूपमा उभिएको छ। तथापि, बस्ती विस्तार र इजरायलको भूमि कब्जा गर्ने नीतिले शान्ति प्रक्रियामा बाधा पुर्‍याएको छ।

इजरायलको राजनीतिक दृष्टिकोण

इजरायलका केही कट्टरपन्थी समूहहरूले “ग्रेटर ईजरायल” को सपना देखेका छन्, जसमा वेस्ट बैंक, गाजा र अन्य अरब क्षेत्रहरू समावेश हुन्छन्। तर, इजरायल सरकारको आधिकारिक नीति भने यसको विरोधमा रहेको छ।
यद्यपि, इजरायलका केही नेतालाई “ग्रेटर ईजरायल” को अवधारणा आत्मसात गर्ने प्रोत्साहन र आस्थाका रूपमा देख्न सकिन्छ, जुन धार्मिक र ऐतिहासिक आधारमा आधारित छ।

४. “ग्रेटर ईजरायल” र षड्यन्त्र सिद्धान्त

कतिपय विश्लेषकहरूले “ग्रेटर ईजरायल” को अवधारणालाई एक षड्यन्त्र सिद्धान्तको रूपमा चित्रित गर्छन्।

षड्यन्त्र सिद्धान्तहरू: यी सिद्धान्तहरूका अनुसार, इजरायल र अमेरिका मिलेर मध्यपूर्वका अरबी राष्ट्रहरूलाई अस्थिर बनाउँदै “ग्रेटर ईजरायल” को योजना अघि बढाइरहेका छन्।
इराक र सिरिया: केही आरोप लगाउँछन् कि इजरायलले इराक र सिरिया जस्ता मुलुकहरूमा अस्थिरता सिर्जना गर्न अमेरिकी हस्तक्षेपलाई प्रोत्साहित गरेको छ, ताकि इजरायलको भू-राजनीतिक स्थिति बलियो बनोस्।
तथापि, यी आरोपहरूको कुनै ठोस प्रमाण छैन, र यसले केवल राजनीति र कूटनीतिक स्थितिहरूलाई जटिल बनाएको मात्र छ।

५. भविष्य र सम्भावनाहरू

“ग्रेटर ईजरायल” को अवधारणा भविष्यमा के कसरी विकसित हुन्छ भन्ने कुरा इजरायलको आन्तरिक र बाह्य राजनीति, प्यालेस्टाइनसँगको सम्झौता, र अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीतिक प्रतिक्रियामा निर्भर गर्दछ।

कूटनीतिक प्रक्रिया: यदि इजरायल र प्यालेस्टाइन बीच शान्ति प्रक्रिया अघि बढ्छ भने, “ग्रेटर ईजरायल” को अवधारणा प्रासंगिक छैन।
क्षेत्रीय तनाव: तर, यदि इजरायल आफ्नो सीमाहरू विस्तार गर्न चाहन्छ भने, यसले मध्यपूर्वमा युद्ध र संघर्षको खतरा निम्त्याउने छ।