ट्रम्पको गाजा नियन्त्रण योजना: मध्यपूर्वमा नयाँ संकटको सुरुवात?

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले ह्वाइट हाउसमा इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहूसँगको भेटपछि गाजा पट्टीलाई लिएर एक विवादास्पद योजना सार्वजनिक गरेका छन्। उनको भनाइमा, संयुक्त राज्य अमेरिकाले गाजाको नियन्त्रण लिनेछ, जसका लागि त्यहाँ व्यापक पुनर्निर्माण कार्य हुनेछ। साथै, उनले त्यहाँका करिब १८ लाख प्यालेस्टिनीलाई छिमेकी देशहरूमा स्थानान्तरण गर्ने प्रस्ताव गरेका छन्।

यो घोषणाले विश्वभर खलबली मच्चाएको छ। अमेरिकी प्रशासनका अधिकारीहरूका अनुसार, ट्रम्पको योजना अन्तर्राष्ट्रिय शान्ति स्थापनाको लागि एउटा महत्वपूर्ण कदम हो, जसले गाजालाई पुनः व्यवस्थित गर्नेछ र त्यहाँ बसोबास गर्नेहरूलाई नयाँ अवसर प्रदान गर्नेछ। तर, यो योजनाले अरब राष्ट्रहरू, हमास, र विश्वभरका मानवअधिकारवादी समूहहरूको विरोध झेल्नुपरेको छ।

ट्रम्पको योजना के हो?

ट्रम्प प्रशासनको प्रस्ताव अनुसार:

गाजाको नियन्त्रण अमेरिका वा अन्तर्राष्ट्रिय निकायको हातमा जानेछ – गाजा पट्टीलाई “आधुनिक शहर” मा रूपान्तरण गरिनेछ।
गाजाका बासिन्दाहरूलाई छिमेकी देशहरूमा पुनःस्थापित गरिनेछ – इजिप्ट, जोर्डन, र अन्य अरब राष्ट्रहरूले गाजाबाट विस्थापित हुनेहरूलाई शरण दिनेछन्।
इजरायलको सुरक्षा प्राथमिकता दिइनेछ – इजरायललाई हमासको खतराबाट पूर्ण सुरक्षित पारिनेछ।
अन्तर्राष्ट्रिय लगानीकर्ताहरूलाई आकर्षित गरिनेछ – गाजा पुनर्निर्माणका लागि अमेरिकी र युरोपेली लगानीकर्ताहरूलाई सामेल गरिनेछ।

मध्यपूर्वको तीव्र प्रतिक्रिया

ट्रम्पको घोषणापछि हमासले तुरुन्तै बयान जारी गर्दै भनेको छ, “हामी गाजालाई कहिल्यै छोड्ने छैनौं। हाम्रो भूमि कसैको स्वामित्वमा जान सक्दैन।” हमासका प्रवक्ता सामी अबु जुहरीले ट्रम्पको प्रस्तावलाई “नैतिक र मानवीय मूल्यहरूको ठाडो उल्लङ्घन” भनेका छन्।

साउदी अरेबियाले पनि योजना अस्वीकार गर्दै भन्यो, “प्यालेस्टिनी राज्यको स्थापना बिना कुनै सामान्यीकरण सम्भव छैन।” साउदी क्राउन प्रिन्स मोहम्मद बिन सलमानले यस विषयमा अरब राष्ट्रहरूको एकमत आवश्यक रहेको बताएका छन्।

जोर्डन र इजिप्टले पनि यो योजनाप्रति असहमति जनाएका छन्। जोर्डनका विदेशमन्त्रीले भने, “हामी प्यालेस्टिनी शरणार्थीहरूलाई स्वीकार्न तयार छैनौं। तिनीहरू आफ्नो भूमिमा नै बस्नुपर्छ।”

इजरायलको समर्थन, तर सन्देह पनि

इजरायली प्रधानमन्त्री नेतान्याहूले यो प्रस्तावलाई ऐतिहासिक अवसरका रूपमा चित्रण गरेका छन्। उनले भने, “ट्रम्पले इजरायलको सुरक्षा प्राथमिकतालाई पहिलो स्थानमा राखेका छन्। यो हाम्रो लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ।” इजरायली संसद नेसेटका सभामुख अमिर ओहानाले ट्विटरमा लेखे, “शुभ प्रभात, इजरायल! नयाँ सुरुवातको बिहान आएको छ।”

तर, इजरायली समाजभित्र पनि मिश्रित प्रतिक्रिया छ। केही नेताहरूले अमेरिकाले गाजाको प्रत्यक्ष नियन्त्रण लिनु इजरायलको दीर्घकालीन रणनीतिसँग मेल नखाने बताएका छन्। विपक्षी नेता याइर लापिडले भने, “यो योजना व्यवहारिक छैन। अमेरिकाले गाजाको नियन्त्रण लिनु भनेको थप द्वन्द्व निम्त्याउनु मात्र हो।”

अमेरिकी राजनीतिक वृत्तमा विभाजन

अमेरिकी राजनीतिक नेताहरूबीच यो प्रस्तावले विभाजन ल्याएको छ। प्रतिनिधिसभा सदस्य राशिदा तलिबले यसलाई “जातीय सफाया” को संज्ञा दिँदै भनिन्, “ट्रम्पको यो योजना प्यालेस्टिनीहरूलाई आफ्नै भूमिबाट हटाएर अरू देशमा पठाउने अमानवीय प्रयास हो।”

डेमोक्रेटिक सेनटर क्रिस भान होलेनले ट्रम्पको प्रस्तावलाई खतरनाक भन्दै चेतावनी दिए, “यो प्रस्तावले सम्पूर्ण मध्यपूर्वलाई आगोमा झोक्नेछ।”

तर, रिपब्लिकन नेताहरूले ट्रम्पको कदमलाई समर्थन गरेका छन्। पूर्व परराष्ट्रमन्त्री माइक पोम्पेओले भने, “गाजा हाल हमासको नियन्त्रणमा छ, जुन इरानको आतङ्ककारी समूह हो। ट्रम्पको योजना त्यहाँ स्थायी शान्ति स्थापना गर्ने मार्गचित्र हो।”

मानवअधिकारवादी समूहहरूको चासो

अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकारवादी संस्थाहरूले ट्रम्पको योजना अन्तर्राष्ट्रिय कानुनको उल्लङ्घन हुने चेतावनी दिएका छन्। एम्नेस्टी इन्टरनेशनलले एक प्रेस विज्ञप्तिमा भन्यो, “जबर्जस्ती पुनर्स्थापनाले प्यालेस्टिनी नागरिकहरूको मौलिक अधिकारमाथि प्रहार गर्छ।” संयुक्त राष्ट्रसंघका प्रवक्ताले भने, “गाजाको समस्या सैनिक हस्तक्षेपले समाधान हुँदैन। राजनीतिक समाधान आवश्यक छ।”

योजनाको कार्यान्वयन सम्भव छ?

ट्रम्पको यो प्रस्ताव व्यवहारिक रूपमा कत्तिको सम्भव छ भन्ने विषय गम्भीर बहसको विषय बनेको छ। विश्लेषकहरूका अनुसार:

गाजाको सम्पूर्ण नियन्त्रण लिन अमेरिका कति इच्छुक छ?
छिमेकी अरब राष्ट्रहरूले ट्रम्पको प्रस्तावलाई स्वीकार्लान्?
अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले यसलाई समर्थन गर्नेछ?

ट्रम्प प्रशासनले आगामी हप्ता यसबारे थप विवरण दिने जनाएको छ। वाशिंगटन पोस्टका अनुसार, अमेरिकाले यस योजनाका लागि पहिले नै इजरायल र केही अरबी देशहरूसँग गोप्य छलफल गरिसकेको छ।

ट्रम्पको यो प्रस्ताव मध्यपूर्वमा नयाँ संकटको सुरुवात हुन सक्छ। यदि योजना लागू गर्ने प्रयास गरियो भने, यसले हमास र अन्य समूहहरूसँगको टकराव बढाउने सम्भावना छ। साथै, अन्तर्राष्ट्रिय समर्थन बिना अमेरिका एक्लैले यो कार्यान्वयन गर्न गाह्रो हुनेछ।

अन्ततः, गाजाको भविष्य कुनै एकपक्षीय योजनाले होइन, वार्ता, कूटनीति, र अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्यले निर्धारण गर्नेछ। ट्रम्पको यो प्रस्ताव सफल हुन्छ कि असफल, त्यो भने आगामी केही महिनाभित्रै स्पष्ट हुनेछ।