कतारले साथ छोडेपछि अब हमास कहाँ जाला ?

गाजामा युद्धविरामको लागि इजरायल र हमासको बिचमा सक्रिय समन्वयकर्ताको रुपमा मध्यस्थता गर्दै आएको कतार एकाएक यो जिम्मेवारीबाट पन्छिएको छ । हमास र इजरायल दुवै पक्षले आ आफ्नो अडान नछोडेपछि शान्तिवार्ताका लागि प्रयासरत मध्यस्थकर्ताहरु पनि आजित भएको कतारको यस निर्णयबाट बुझ्न सकिन्छ

२५ कात्तिक, काठमाडौं । इजरायल र हमासबीच युद्धविरामको पहल गर्दै आएको कतार मध्यस्थताको जिम्मेवारीबाट पछि हटेको छ । अब इजरायल र हमासले वार्ताका लागि इच्छा व्यक्त नगरेसम्म मध्यस्थता नगर्ने कतारको भनाइ छ ।

अमेरिकाले कतारमा हमासका नेताहरुको उपस्थितिलाई नस्वीकार्ने बताएपछि कतारको पछिल्लो निर्णय सार्वजनिक भएको हो ।

कतारले इजरायल र हमासबीचको युद्ध अन्त्यका लागि मध्यस्थताको भूमिका निर्वाह गर्दै आएको थियो । तर अहिले मध्यस्थताको भूमिकाबाट आफैं अलग भएको कतारको विदेश मन्त्रालयले जनाएको छ ।

मन्त्रालयले विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेको छ, ‘कतारले कुनै सम्झौतामा पुग्नका लागि अन्तिम प्रयास स्वरुप १० दिन अघि सबै पक्षलाई सूचना दिएको थियो कि यदि वार्ता निष्कर्षविहीन भएमा मध्यस्थताको भूमिकाबाट हामी आफैं अलग हुनेछौं ।’

युद्ध अन्त्यको प्रस्ताव हमासले नमानेको भन्दै अमेरिकाले अब कतारमा हमासको उपस्थिति अस्वीकार्य भएको जनाएको छ ।

कतारको राजधानी दोहामा हमासको राजनीतिक सन् २०१२ देखि सञ्चालित छ ।

कतार किन पछि हट्यो?

कतारले हालै इजरायल र हमासबीच मध्यस्थता गर्न अस्वीकार गरेको छ, जुन अमेरिकाको कतारमा रहेका हमासका प्रतिनिधिहरूप्रति असहमति व्यक्त गरेपछि आएको निर्णय हो। केही दिनअघि अमेरिकाले हमासका सदस्यहरूलाई कतारमा राख्न अस्वीकार गरिसकेको थियो। यसै क्रममा हमासले गाजामा युद्धविरामको प्रस्ताव अस्वीकार गरेको अमेरिकी आरोपपछि कतारमा हमासको उपस्थिति अनावश्यक ठहरिएको छ।

हमासले सन् २०१२ देखि कतारको राजधानी दोहामा आफ्नो राजनीतिक कार्यालय सञ्चालन गर्दै आएको छ, जुन बाराक ओबामा प्रशासनको अनुरोधमा स्थापना भएको थियो। कतारमा हमासको कार्यालय खुला हुनु र त्यसले मध्यपूर्वको राजनीतिमा प्रभाव पार्नुले विभिन्न समय विवाद र तनाव सिर्जना गर्दै आएको छ।

कतारको पछिल्लो निर्णयलाई कूटनीतिक विज्ञहरूले अमेरिकी दबाबको परिणामका रूपमा व्याख्या गरेका छन्। कतारले दोहामा रहेको हमासको कार्यालय बन्द गर्न सहमति जनाएको खबरहरू पनि बाहिर आए। कतारको विदेश मन्त्रालयले भने यी रिपोर्टहरूलाई सत्य नठहराउँदै गलत विवरण भएको बताएको छ। यसैगरी, हमासका अधिकारीहरूले पनि कतारबाट आफ्नो कार्यालय हटाउने दाबीहरू अस्वीकार गरेका छन्।

कतारलाई अमेरिकाको दबाब किन?

कतार र अमेरिकाबीच गहिरो र रणनीतिक सम्बन्ध छ। अमेरिकाको एउटा मुख्य एयरबेस पनि कतारमै अवस्थित छ, जसले कतारलाई अमेरिकाको लागि मध्यपूर्वमा एक महत्त्वपूर्ण सहयोगी बनाएको छ। यसअघि पनि कतारले इरान, तालिबान र रुससँग संवेदनशील वार्ता र मध्यस्थता गर्दै आएको छ। यद्यपि पछिल्ला घटनाक्रमहरूलाई लिएर कतारले हमासप्रति दूरी देखाउन थालेको छ।

डोनाल्ड ट्रम्प सत्तामा आएपछि कतारमाथि दबाब थपिने सम्भावना रहेको कूटनीतिक विश्लेषकहरू बताउँछन्। ट्रम्पले इजरायललाई आफ्नै सर्तमा अघि बढ्न अनुमति दिने संकेत गरेका छन्। उनले हालै गाजामा इजरायलले सुरु गरेको आक्रमणलाई अन्त्य गर्नुपर्ने भन्दै इजरायलको पक्षमा दृढताका साथ उभिने सन्देश दिएका थिए। यस्तो अवस्थामा इजरायल र अमेरिकासँग राम्रो सम्बन्ध कायम राख्न कतारले हमासको उपस्थिति कम गर्ने दबाब महसुस गरेको हुनसक्छ।

कतार छोडेपछि हमास कहाँ जान सक्छ?

यदि कतारले हमासलाई आफ्नो भूमिबाट हटायो भने हमासको राजनीतिक कार्यालय सार्नका लागि दुई प्रमुख विकल्प हुन सक्छन्—इरान र टर्की। इरानमा गए हमासलाई पश्चिमी देशहरूको समर्थन नपाइने भएपनि उसले राजनीतिक संरक्षण पाउने सम्भावना छ। तर टर्कीले हमासप्रति खुलेर समर्थन जनाउने सम्भावना बढी छ, किनकि टर्कीका राष्ट्रपति रजब तैयब एर्दोगानले हमासप्रति सहानुभूति देखाउँदै विभिन्न समयमा समर्थन जनाएका छन्। टर्की नाटोको सदस्य पनि भएकाले हमासलाई त्यहाँबाट आफ्नो प्रभाव र पहुँच विस्तार गर्ने अवसर मिल्न सक्छ।

बीबीसीका अनुसार हमासका थुप्रै नेताहरू अहिले पनि इस्तानबुलमा बस्छन्। यस्तो अवस्थामा, कतार छोडेपछि हमासले आफ्नो राजनीतिक कार्यालय टर्कीमा सार्न सक्ने सम्भावना बलियो देखिन्छ।