जे मैले देखे, जे मैले भोगेको यी मेरा वेदनाहरू सम्माननीय पूर्व प्रधानमन्त्री द्वय पुष्प कमल दाहाल, बाबुराम भट्टराई तथा पूर्व राजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई मैले परदेशी भूमिबाट दुखको सन्देश व्यक्त गर्न चाहन्छु ।
०६०/६१ तिरको कुरा हो, देशमा गणतन्त्र आइसकेको थिएन जुनेला ज्ञानेन्द्र शाह पक्ष र माओवादी पक्षको द्वन्द्व उत्कर्षमा थियो । धेरै निर्दोष जनता मारिएका थिए । धेरै बालबालिका टुहुरा भएका थिए । त्यही बेलादेखि नै अधिकांश युवा जमात विदेश पलायन हुने क्रम सुरुवात भएको थियो ।
म पनि कामको सिलसिलामा फिल्डमा जाँदै गर्दाको घटना यहाँ सुनाउन मन लाग्यो । बाटोमा ‘प्रचण्ड पथ जिन्दाबाद !’ भन्दै हिँडेका महिला कमान्डरहरू भेटेँ । उनीहरूले मप्रति शङ्का गर्दै वरिपरि घेरे । हुन त म कुनै राजनीतिक कार्यकर्ता थिइनँ । न त सुराकी लगाउने सत्तापक्षको व्यक्ति नै थिएँ !
म त फगत श्रमजीवी महिला थिएँ । स्वतन्त्र व्यक्ति थिएँ, नित्य श्रम गरेर आफ्नो जीविका गर्दथेँ । यो घटना त्यतिबेलैको हो, जुनेला म एक सामाजिक संस्थाको प्रोजेक्टमा काम गर्थेँ । ‘रिवार्ड प्रोजेक्ट’ नामक उक्त संस्थाले तीन वटा जिल्लामा महिला प्रजनन स्वास्थ्य, एचआइभी एड्स, परिवार नियोजनसम्बन्धी काम गर्दथ्यो । म एक ‘सोसियल वर्कर’को रूपमा त्यहाँ आबद्ध थिएँ । अरू कुनै विशेष भूमिका थिएन ।
महिलाप्रति एक दिन फिल्डमा काम गर्दै जाने क्रममा उदयपुर जिल्लाको अहिलेको उदयपुर गढी गाउँपालिका डुम्रेस्थित एक स्वयंसेवी दिदीको घरमा आराम गरिरहेको थिएँ । त्यहाँ दुई-चार जना माओवादी लडाकु महिलाहरू आइपुगेछन् । म सुतिरहेको थिएँ । स्वयंसेवी दिदीसँग उनीहरूले मबारे खोजीनिती गर्न थालेछन् । उनीहरूले दुई घण्टा जति मलाई नै कुरेर बसे । मचाहिँ निकै थाकेर मस्त निदाएका थिएँ । म जुरुक्क उठ्ने बित्तिकै तिनीहरूले म वरिपरि घेरे । म भने आफ्नो फिल्ड (कार्यक्षेत्र)तिर झोला बोकेर हिँडे । उनीहरू पनि लगभग एक घण्टाको बाटो यात्रा गर्दै म सँगसँगै आए । मैले आफ्नो परिचय दिएँ तर उनीहरूले खुलेर परिचय दिन चाहेनन् ।
मैले उनीहरूलाई त्यो बेला बाटोमा सँगै हिँड्दा दुई वटा प्रश्न सोधेँ । सम्झना भएसम्म ती प्रश्न यस्ता थिए –
१. तपाईँहरू देश परिवर्तनका लागि सङ्घर्ष गरेर लागिपर्नुभएको छ, तर कतिपय तपाईँहरूको कार्यकर्ताले निर्दोष जनतालाई डर, त्रास पैदा गरेको छ । राजनीतिको बाटो यो हो त ?
२. यदि नेपाल सरकारसँग मिलेर प्रचण्ड र बाबुराम भट्टराईलाई ठुलो पद सम्हाल्न जिम्मेवारी दिए भने तपाईँहरू के गर्न चाहनुहुन्छ ?
यी प्रश्न गर्दा उनीहरूले जनवादी दृष्टिकोणले मलाई जवाफ दिए । भने, ‘हाम्रो माग पुरा नभएमा हामी दुई वटै कमरेडलाई पनि छोड्नेवाला छैनौँ !’
ती महिला लडाकुहरू अहिले के गर्दै होलान् ? सोच्छु- उनीहरूले नछाडेर हैन बरु नेतृत्व नै छाडा भएर आजको दुर्दशा भोग्नुपरेको छ । जे मैले प्रश्न गरे, अहिले त्यही सेरोफेरोमा हामी छौँ । हामीले जनवादी युद्धबाट गणतन्त्रको ‘ट्याग’बाहेक केही पाएनौँ । सायद पाए पनि वर्गीय चक्रमा हाम्रा सपना बिलाए ।
त्यो बेलामा हाम्रो प्रोजेक्ट नियमित चलिरहेको थियो । हामीले नेपालमै सानोतिनो काम गरेर पेट पाल्ने अवसर पाइरहेको थियौँ । तर, माओवादीको धम्कीका कारणले त्यसको केही महिनापछि प्रत्येक वडामा रहेको स्वयंसेविकाको घरमा धम्की आयो । माओवादी पार्टीबाट विदेशी प्रोजेक्टहरू चलाउनु नदिने धम्कीले हाम्रो काम नै धरापमा पर्यो । हाम्रो प्रोजेक्टले गरेका कामहरू गलत पक्कै पनि थिएनन् भन्ने विश्वास आज पनि छ ममा ।
ठिक त्यसको केही समयपछि माओवादीको दबाबको कारण कार्यक्रमहरू ‘ड्रप आउट’ भएरै छाड्यो । तीन वटा जिल्लामा १ सय ५० जनाभन्दा बढी कर्मचारीले जागिरबाट हात धुनुपर्यो । आफ्नो देशमा कुनै रोजगारी नभएपछि म इजरायल आउने सपना बोकेर प्रोसेसका लागि काठमाडौँ हानिएँ ।
उदयपुर, गाईघाटबाट करिब दश ठाउँमा चेकिङ गर्दै काठमाडौँमा बल्लतल्ल प्रवेश गरेँ । वसुन्धरामा दाइभाउजू बस्नुहुन्थ्यो, म त्यहाँ पुगेँ ।
केही दिनपछि वसुन्धरा चोकमा एउटा घटना भयो । व्यापारीलाई दिउँसै गोली हानी हत्या गरिएको रहेछ । त्यहाँ वरिपरि हेर्ने मानिसको भीड थियो । म पनि के भएछ भनेर त्यही भीडभित्र पसेँ । हेरिरहेकी थिए, एक जना आर्मी सिभिल ड्रेसमा सबैलाई पछि हट्नका लागि आदेश दिँदै थिए । एक्कासि मलाई आएर केरकार गरेर सोध्न लागे ।
सायद मलाई माओवादीजस्तो लागेर हो कि या गाउँबाट म राजधानी आएको भर्खरै केही दिन मात्र भएको थियो । मेरो कपाल थाई कट काटेको थिएँ । सामुन्ने आएर ज्ञानेन्द्र शाहको आर्मीले एक थप्पड हान्यो । ‘तेरो घर कहाँ हो ? तँ कहाँ बस्छेस्’ भन्दै मलाई हकार्यो ।
मैले दाइ र भाउजूको कोठामा तीन-चार जना आर्मीलाई सँगै लिएर गएँ । मेरो सम्पूर्ण डकुमेन्टसमेत देखाउनु पर्यो । त्यसपछि ती बन्दुकधारी फर्किएर गए ।
आज म जस्ता ६० लाख युवा जनशक्ति अर्काको देशमा श्रम बेच्न बाध्य भएका छौँ । कसको कारणले यो स्थिति आयो, सोध्न मन छ । विगततिर फर्कंदा घाउ मात्र छन् । भविष्य सम्झँदा भय मात्र छ ।
डेढ दशकदेखि इजरायलमा कार्यरत छु म । यहाँ अहिलेसम्म महिला हिंसा, बलात्कारका घटना सुनेको पनि छैन । यहाँको स्वतन्त्रता हेर्ने हो भने महिला र पुरुषको समान अधिकार छ । महिला-पुरुषले घरायसी काम पनि समान रूपले गरेको देख्न सकिन्छ ।
विदेशी कामदार र स्वदेशी कामदारको समान अधिकार छ यहाँ । उच्च मानवअधिकार भएको मध्यपूर्वमा पर्ने देश हो इजरायल ।
तर, जब आफ्नो देश सम्झन्छु, कहाली लाग्ने घटना मात्र दिमागमा आउँछन् । सङ्घीय व्यवस्थामा गएर देशमा शान्ति आइसक्यो भनिन्छ तर, के देशले मुहार फेर्न सक्यो त ? के क्रान्तिकारी योद्धा सम्मिलित वामपन्थी सरकार रहिरहँदा वर्गीय क्रान्ति सफल भयो त ? के बर्सेनि लाखौँको सङ्ख्यामा बाहिरिने युवा जनशक्तिलाई आफ्नो देशमा रोजगारीको प्रत्याभूति गराउन सक्यो त ? के आम महिला समुदाय भयरहित वातावरणमा ढुक्कले हिँडडुल गर्ने वातावरण छ त मुलुकमा अहिले ? यी प्रश्नहरू अनुत्तरित भएर मानसपटलमा घुमिरहेछन् ।
टाढाबाट आफ्नो मातृभूमि सम्झिँदा अगाध माया लाग्छ । तर जब देशको अवस्था, नेतृत्व र सामाजिक अवस्था सम्झिन्छु त्यति बेला मन यसै यसै अमिलो हुन्छ ।
नेपालको उदयपुर स्थायी ठेगाना भएको माया घले अहिले इजरायलमा कार्यरत हुनुहुन्छ ।
