हालैको एक महत्त्वपूर्ण विकासक्रमले महिनौँदेखि जारी गाजाको द्वन्द्वमा नयाँ मोड ल्याउने सम्भावना बढाएको छ। प्राप्त जानकारीअनुसार हमासले गाजामा ६० दिने युद्धविराम र इजरेली बन्धकहरूको रिहाइ सम्बन्धी नयाँ प्रस्तावमा सहमति जनाएको छ । यो खबरले लामो समयदेखिको तीव्र लडाइँका बीचमा आशाको किरण देखाएको छ, जसले यस संकटग्रस्त क्षेत्रमा तनाव कम गर्न र मानवीय सहायता पुर्याउनका लागि सम्भावित मार्ग खुल्ने संकेत गर्दछ।
प्रस्ताव के हो? बन्धक रिहाइका दुई चरण
वार्ताहरूसँग परिचित स्रोतहरूले बताएअनुसार हमासले एउटा सम्झौताका लागि तयारी गरिरहेको छ जसअन्तर्गत ६० दिने युद्धविरामको अवधिमा बाँकी रहेका ५० जना इजरेली बन्धकहरूमध्ये आधाजतिलाई दुई चरणमा रिहा गरिनेछ । अनुमान अनुसार, यी इजरेली बन्धकहरूमध्ये करिब २० जना अझै जीवित छन् । यो प्रस्तावित सहमति संयुक्त राज्य अमेरिकाले यसै वर्षको सुरुमा तयार पारेको प्रस्तावमा आधारित छ, जसलाई पछि इजिप्ट र इजरायलले क्षेत्रीय मध्यस्थकर्ताको रूपमा अगाडि बढाएका हुन् ।
नयाँ प्रस्तावले दुई महिनाअघि अमेरिकी दूत स्टिभ विट्कफले प्रस्तुत गरेको योजनालाई प्रतिविम्बित गर्दछ, जसलाई हमासले त्यसबेला अस्वीकार गरेको थियो । विट्कफको पहिलेको प्रस्तावमा ६० दिने युद्धविरामको अवधिमा हमासले १० जना जीवित बन्धक र १८ जना मृत व्यक्तिका शव हस्तान्तरण गर्ने तथा त्यसको बदलामा इजरायलले आफ्ना जेलमा रहेका प्यालेस्टिनी बन्दीहरूलाई मुक्त गर्ने उल्लेख थियो । महत्वपूर्ण कुरा त, हालको प्रस्तावमा यो युद्धविराम अवधिको दौरान युद्धलाई स्थायी रूपमा अन्त्य गर्नका लागि गम्भीर वार्ताहरू गर्ने लक्ष्य पनि राखिएको छ । हमासले युद्धको स्थायी अन्त्यको सुनिश्चितता चाहिरहेको हुनाले यो उनीहरूको लागि एउटा प्रमुख माग हो ।
नेपथ्यमा: कायरोमा कूटनीति
यो सहमतिसम्म पुग्ने बाटो गहन कूटनीतिक प्रयासहरूबाट निर्माण भएको छ। हमासको प्रतिनिधिमण्डल, जसको नेतृत्व प्रमुख वार्ताकार खलिल अल-हायाले गरेका छन्, एक हप्ताभन्दा बढी समयदेखि कायरोमा मध्यस्थकर्ताहरूसँग अप्रत्यक्ष वार्तामा संलग्न छन् । एक वरिष्ठ हमास अधिकारीले यसअघि बीबीसीलाई बताएअनुसार प्रतिनिधिमण्डलले आफूहरूले प्राप्त गरेको नयाँ युद्धविराम प्रस्तावको सावधानीपूर्वक अध्ययन गरिरहेका थिए ।
कायरोमा वातावरण निकै चुनौतीपूर्ण थियो। कतारका प्रधानमन्त्री शेख मोहम्मद बिन अब्दुल रहमान अल थानीले पनि कायरो भ्रमण गरेका थिए, र इजिप्टका विदेशमन्त्री बद्र अब्देललातीले उनीहरूको लक्ष्य “यथासक्दो चाँडो सम्झौता गर्नका लागि दुवै पक्षमाथि दबाव दिने” रहेको बताएका थिए । र, यस्तो देखिन्छ कि त्यो दबाबले काम गर्यो: एक स्रोतले बीबीसीलाई बताएअनुसार हमासले अब प्रस्तावप्रति “कुनै हेरफेर अथवा कुनै शर्त नराखी” लिखित जवाफ दिएको छ ।
इजरायलको अडान र जारी सैन्य कारबाही
हमासको सहमति एउटा महत्वपूर्ण कदम भए पनि, इजरायलको आधिकारिक प्रतिक्रिया भने अझै आउन बाँकी छ । इजरेली प्रधानमन्त्री बेन्जमिन नेतन्याहूले यस विशिष्ट प्रस्तावबारे सार्वजनिक रूपमा सीधै सम्बोधन गरेका छैनन् । तथापि, हालैको एक भिडिओ सन्देशमा उनले प्यालेस्टिनी समूह “ठूलो दबावमा रहेको” टिप्पणी गरेका थिए, जसले चलिरहेको घटनाक्रमको स्वीकारोक्तिलाई संकेत गर्दछ । यो टिप्पणी नेतन्याहूले गत हप्ता बन्धकहरूको आंशिक रिहाइको विषय समेट्ने कुनै पनि छलफलका लागि ढोका बन्द रहेको बताएपछि आएको हो ।
कूटनीतिक गतिविधि जारी रहे पनि, सैन्य कारबाहीहरू तीव्र रूपमा चलिरहेका छन्। इजरेली सेना प्रमुखले २२ महिनादेखि जारी युद्ध अहिले “महत्वपूर्ण मोडमा” पुगेको बताएका छन् । उनीहरूको हालको ध्यान “गाजा सिटीमा हमासविरुद्ध हमला तेज पार्नमा केन्द्रित” रहेको छ । रिपोर्टहरूले इजरेली ट्याङ्कहरू, हवाई हमला र गोलाबारीको साथ दक्षिणी साब्रामा अप्रत्याशित रूपमा अगाडि बढेको र विस्थापित मानिसहरूले आश्रय लिएका विद्यालयहरू तथा संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय एउटा क्लिनिकलाई घेराबन्दी गरेको देखाएका छन् । गाजा सिटीमा भएका यी तीव्र हमलाहरूले हजारौँ मानिसहरूलाई पहिले नै आफ्नो घर छोड्न बाध्य पारिसकेका छन् ।
इजरेली मन्त्रिपरिषद्ले यसै साता गाजा सिटी नियन्त्रणमा लिने सैनिक योजना अनुमोदन गर्ने अपेक्षा गरिएको छ । यो सैन्य दबाब नेतन्याहूले अप्रत्यक्ष युद्धविराम वार्ताहरू विफल भएपछि हमला तीव्र पार्ने र सम्पूर्ण गाजालाई नियन्त्रणमा लिने घोषणा गरेपछि आएको हो ।
आगामी बाटो: आशा र चुनौतीहरू
हमासको सहमतिको खबरले यस क्षेत्रका लागि आवश्यक पर्ने आशाको क्षण ल्याएको छ। महिनौँदेखि, द्वन्द्वले व्यापक विनाश, विस्थापन, र ठूलो मानवीय पीडा निम्त्याएको छ। इजरायलमा हजारौँ मानिसहरूले बन्धकहरूको रिहाइ र गाजा युद्ध अन्त्यको माग गर्दै विरोध प्रदर्शन गरेका छन्। संयुक्त राष्ट्रसंघ लगायत अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूले इजरायलको गाजा नियन्त्रण गर्ने योजनाका “विनाशकारी” परिणामहरूबारे गहिरो चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।
यद्यपि यो सहमति एउटा सकारात्मक संकेत हो, स्थायी शान्तिको मार्ग भने जटिल नै छ। हमासको दीर्घकालीन लक्ष्य युद्धको स्थायी अन्त्य र प्यालेस्टिनी राज्यको स्थापना हो । उनीहरूले यस्तो राज्य स्थापना नभएसम्म निशस्त्र नहुने यसअघि नै बताएका छन् । अर्कोतर्फ, इजरायलले आफ्नो सैन्य कारबाही जारी राख्ने दृढता देखाएको छ, यद्यपि उसले यसअघि मानवीय सहायताका लागि केही क्षेत्रमा लडाइँ रोक्न इच्छुकता व्यक्त गरेको थियो ।
विश्व अब इजरायलको आधिकारिक प्रतिक्रियाको लागि चिन्तित भएर पर्खिरहेको छ। यो प्रस्ताव, यदि दुवै पक्षले पूर्ण रूपमा स्वीकार गरी लागू गरेमा, आवश्यक मानवीय विश्रामको लागि मार्ग प्रशस्त गर्न सक्छ र सम्भवतः द्वन्द्वको दिगो समाधानका लागि थप व्यापक वार्ताहरूको लागि आधार तयार गर्न सक्छ। यो एउटा नाजुक क्षण हो, तर आशा गरौँ विपिन जोशी लगायतका बन्धकहरु घर फर्कन पाउनेछन र लामो समयदेखि चलिरहेको संघर्षमा पूर्ण विराम लाग्नेछ ।
सूचना प्रविधिका साथै कला र साहित्यमा रुचि राख्ने कृष्णपक्ष थापा इजरायलको जेरुसलेममा कार्यरत छन । उनको ब्लग krishnathapa.comउनका अरु लेखहरु पढ्न सकिन्छ ।
